Edebiyat Dünyamız

Milletimizin, son yarım asırda emsalini pek az yetiştirebil-diği değerli fikir ve sanat adamlarımızdan biri de Peyami Sa-fa'dır. Basın mesleğinin hemen her sahasında zirveye ulaşan Üstad Peyami Safa, gerçekten bir "Elem Âbidesi" olarak aramızdan ayrıldı...

"Şair-i mâderzat" diye bilinen babası İsmail Safayı, daha iki yaşında iken kaybettiği için "Yetim-i Safa" adiyle anılan Peyami Safa, bütün hayatı boyunca büyük elemlere düçar olmuş, hele biricik oğlu Merve Safayı, kendi ölümünden üç ay önce kaybettikten sonra, büsbütün eriyip bitmiştir...

Ömrü boyunca yokluk, ıstırap ve hastalıklarla boğuşan ve:

(23.6.1901 - 24.1.1962) Doğ. ve Ölm.: İstanbul

Çeşitli ortaokul ve liselerde okuduktan sonra İstanbul Edebiyat Fakültesi'ni bitiren Ahmet Hamdi Tanpınar, liselerde. Güzel Sanatlar Akademisi'nde öğretmenlik yaptıktan sonra İstanbul Edebiyat Fakültesi'nde Yeni Türk Edebiyatı Profesörlüğü'ne getirildi. Maraş milletvekilliğine seçildikten (1942-46) sonra, tekrar eğitim görevine devam etti ve Edebiyat Fakültesi'ndeki profesörlüğüne döndü (1949).

Şiirlerini çeşitli dergilerde yayınlamış olan Tanpınar, çalışmalarını ayrı dönemlerde ayrı etkiler altında sürdürmüş, olgun yaşından sonra kişiliğini bulmuştur.

23 Kasım 1906-11 Mayıs 1954

Sait Faik, Bursa Lisesi'ni bitirdikten (19.8) sonra bir süre İstanbul Edebiyat Fakültesi'nde okudu. Sonra Fransa'da Grenoble Üniversifesi'nde okudu. Burada üç yıl kaldıktan sonra yurda döndü, ilk hikâyesi Varlık Dergisi'nde yayınlandı (1934).

Sait Faik, yurda döndükten sonra kısa bir süre Türkçe öğretmenliği yaptı, bir ara ticaretle uğraştı, Haber gazetesinde bir ay süren bir adliye muhabirliği de vardır (1942).

Sait Faik'in yalnız kendine özgü bir üslûbu, bir hikâye anlayışı vardır. Olaya hiç önem vermez. Birçok kimselerin gereksiz sayacağı ayrıntılar üzerinde bir çevreyi, bir karakteri eks.ksiz ve en iyi bir biçimde canlandırmasını bilir. Düşle gözlemi birleştirmekteki büyük gücü, hikâyelerinin üzerimizde derin bir gerçek izlenimi uyandırmasını sağlar.

(28.2.1884 - 6.3.1920)

Doğ.: Gönen - Ölm.: İstanbul

Cumhuriyetten önceki edebiyatımızın hikâye alanındaki en büyük ünü ve değeri, şüphesiz, Ömer Seyfettin'dir.

Ömer Seyfettin, Edirne Askerî İdadisi'nde ve Harbiye'de okudu. Subay çıktı. Yurdun çeşitli yerlerinde görev aldı. 1910'da askerlikten ayrılarak Selânik'e gitti, Genç Kalemler dergisinde dil özleşmesi hareketinin öncülüğünü yaptı. Halkın canlı hayatından aldığı konuları halkın canlı diliyle anlatan ilk hikayecimiz oldu.

Balkan Harbi'nde bir kez daha orduda görev aldıktan, bir yıl Yunanistan'da esir kaldıktan sonra yurda dönünce öğretmen oldu. Bir yandan güzel hikâyelerini Yeni Mecmua ile gündelik gazetelerde yayınlamaya başladı.

Hikâyeleri ölümünden sonra çeşitli yayınevlerince yayınlanmıştır. Bu arada bütün hikâyeleri on cilt halinde Ahmet Halit Ki- tabevi (1938-1956) ve Rafet Zaimler Yayınevi’nce basılmıştır, (Haz. Tahir Alangu, 1962-1964). Hikâye kitaplarından birkaçı sulhlardır: İlk Düşen Ak, Yüksek Ökçeler, Bomba, Gizli Mabet, Mah- çupluk İmtihanı, v.b.

Ömer Seyfettin'in, hikâyeciliğimizin realizm yoluna girmesinde ve üslûpta özentiden kaçınılması akımında büyük etkileri olmuştur.

Şimdiye kadar pek çok hikâyeler okudum. Elbette siz de okumuşsunuzdur.Ben hem birçok hikâyeler okudum hem birkaç tanesini yazdım. İhtimal ki siz de yazmışsınızdır.Sanki siz de hikâye okumuş yazmış, iseniz ben daha ziyade memnun olurum. Zira o hâlde meramı daha güzel anlarsınız. “Hikâye okur” ve bahusus [özellikle] yazar iken meselenin suret–i cereyanına [oluş biçimine] dikkat ettiğiniz var mıdır? Dikkat etmiş iseniz görmüşsünüzdür ki hikâyeye en evvel en sade cihetinden [yönünden] başlanır. Gitgide bazı entrikalar filânlar katılır. Daha sonra meseleye bir kat daha ehemmiyetler verilir. Meselâ âşık ile âşıkadan bahsolunur ise bunların ıstırabı o dereceye vardırılır ki artık hayatlarından yeis [umutsuzluk] getirilir. Nihayet hikâyenin neticesi olmak üzere bunlara feda-yı can ettirilir. Yahut muharririn [yazarın] mürüvvet [insani] tarafına rast gelmiş ise nagehanî [birdenbire] bir ümit kapısı açarak âşık ile âşıkayı içeriye sokar.

Bu öykümü son derece gerçekçi saymama karşın,ona “fantastik bir öykü” diyorum. Doğrusunu isterseniz, gerçekten de fantastik bir şeyler var içinde. Özellikle öykünün biçiminde. Başlarken, özellikle bu durumu açıklamamın zorunlu olduğu kanısındayım.

Gerçek şu ki, bu ne bir öykü ne de bir güncedir. Gözünüzün önüne, birkaç saat önce kendini pencereden atıp canına kıymış karısı masanın üzerinde yatan bir kocayı getirin. Şaşkın bir durumdadır, düşüncelerini toparlayamamıştır. Evin içinde dolaşıp durmakla, olanları anlamaya, “düşüncelerini toparlamaya” çalışmaktadır.